Autyzm, lub spektrum autyzmu, charakteryzuje się trudnościami w relacjach z ludźmi i komunikacji oraz powtarzalnymi, nieelastycznymi wzorcami zainteresowań i zachowań. Autyzm jest diagnozowany u około 1 na 100 dzieci w Europie. Pierwsze objawy są zazwyczaj widoczne we wczesnym dzieciństwie
Z tego artykułu dowiesz się:
Autyzm nie jest chorobą, ale zaburzeniem neurorozwojowym, to znaczy, że osoby autystyczne rozwijają się inaczej niż większość ludzi. Mówiąc innymi słowami, mózg osoby autystycznej działa w niestandardowy sposób od samego początku życia a to sprawia, że cały rozwój przebiega inną ścieżką. To nie jest coś co można wyleczyć, ale raczej część tego kim osoba jest.
Autyzm rozumiemy jako spektrum. Oznacza to, że autyzm jest trochę inny dla każdej osoby. Osoby ze spektrum autyzmu mają bardzo różne nasilenie zachowań i cech wynikających z autyzmu.
Autyzm diagnozuje się u około 1 na 100 dzieci w Europie. Występuje u chłopców około 3 razy częściej niż u dziewczynek.
Objawy autyzmu u dziewczynek mogą być pomijane a dziewczynki w spektrum autyzmu mogą nie otrzymywać diagnozy lub otrzymywać ją późno.
Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Objawy autyzmu u dziewczynek i u kobiet
Autyzm jest diagnozowany na podstawie zachowań i cech w 2 obszarach (tzw. diada autyzmu):
Osoby z autyzmem mają trudność w rozumieniu zachowania innych ludzi, często trudno jest im zrozumieć jak inne osoby się czują i co mają na myśli. Wyzwaniem jest dla nich im nawiązywanie przyjaźni i dogadywanie się z ludźmi w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć trudności w rozumieniu gestów i odczytywaniu mimiki twarzy.
Objawy autyzmu w zakresie interakcji społecznych to m. in:
Część osób z autyzmem nie mówi, ale używa innych form komunikacji np. wskazywanie obrazków w książkach do komunikacji lub pisanie. Osoby, które świetnie posługują się mową wysławiają się w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Osoby w spektrum autyzmu często powtarzają te same słowa lub wyrażenia (to tzw. echolalia).
Objawy autyzmu w zakresie komunikacji to m. in:
Osoby z autyzmem często silnie przywiązują się do wzorców lub rutyn np. chodzenie zawsze tą samą drogą, układanie rzeczy na półce zawsze w tej samej kolejności, jedzenie posiłku w określony sposób. Nie lubią zmian a nieoczekiwane wydarzenia bywają dla nich bardzo stresujące. Często też bardzo silnie angażują się w zainteresowanie jednym albo kilkoma tematami np. autobusy, samochody określonej marki, liczby.
Objawy autyzmu w zakresie usztywnionych zachowań to m. in:
Jednym z objawów autyzmu jest nietypowe odbieranie świata za pomocą zmysłów. Osoby w spektrum autyzmu mogą odczuwać zwykłe bodźce jako mało intensywne (np. nie czuje uścisku dłoni) albo zbyt intensywne (np. uścisk dłoni czuje tak silnie jak poparzenie).
Problemy z nadwrażliwymi zmysłami albo zbyt małym odczuwaniem przez zmysły mogą być bardzo dotkliwe. Część dorosłych osób z autyzmem mówi np. o tym, że kiedy patrzą drugiej osobie w oczy, to jest to dla nich przykre doświadczenie dyskomfortu lub nawet bólu. Niektórzy przebywając w tłocznym pomieszczeniu pełnym głośnych dźwięków opisują uczucie paniki i przeładowania bodźcami.
Co może wskazywać na trudności sensoryczne?
Zdarza się, że osoby, które nie mają widocznych problemów z poruszaniem się i fizycznie z ich rękoma i nogami wszystko jest w porządku, mogą mieć problemy z wykonywaniem zwykłych ruchów tj. trzymanie długopisu, przeskoczenie przez skakankę. Mogą odczuwać swoje ciało jakby nie mieli nad nim pełnej kontroli. Takie trudności występują u niektórych osób autystycznych.
Symptomy autyzmu mogą być widoczne już w 1 i 2 roku życia. Jeśli jesteś rodzicem malucha i niepokoi Cię jego rozwój, nie warto odkładać konsultacji ze specjalistą. Objawy autyzmu u małych dzieci widoczne są zwłaszcza w sposobie komunikowania się z ludźmi.
Zachowania, które mogą wskazywać na spektrum autyzmu u dzieci poniżej 3 roku życia to:
Test, który pomoże Ci w sprawdzeniu czy dziecko rozwija się typowo czy może jego zachowanie wskazuje na spektrum autyzmu znajdziesz na stronie badabada.pl
Wczesne rozpoznanie autyzmu jest bardzo ważne, ponieważ umożliwia wczesne wspomaganie rozwoju. Odpowiedni sposób mówienia do dziecka i zabawy oraz odpowiednia organizacja środowiska pomagają dziecku w uczeniu się, komunikowaniu i nawiązywaniu relacji.
Podejrzewasz autyzm u swojego dziecka, u bliskiej osoby lub u siebie? Więcej o objawach autyzmu znajdziesz w tych artykułach:
Przyczyny autyzmu nie są dokładnie poznane. Według obecnej wiedzy nie istnieje pojedyncza przyczyna np. jeden gen, który wywołuje autyzm. Przyczyny autyzmu są złożone to znaczy, że na występowanie autyzmu wpływają różne czynniki, które działają w różnym stopniu i w różnych kombinacjach.
Duże znaczenie w występowaniu autyzmu ma genetyka. Istnieją geny i mutacje (tzn. zmiany w genach), które są związane z częstszym występowaniem autyzmu. Na występowanie autyzmu wpływają też niektóre czynniki środowiskowe tj. wyższy wiek rodziców, infekcje wirusowe podczas ciąży, wcześniactwo, ciąże mnogie.
Więcej o przyczynach autyzmu przeczytasz w artykule: Przyczyny autyzmu – co wpływa na wystąpienie spektrum autyzmu?
Naukowcy od lat próbują odkryć wyjaśnienie objawów autyzmu np. wzorzec w myśleniu, który pozwala odpowiedzieć na pytanie: dlaczego osoby w spektrum autyzmu zachowują się w taki sposób?
Jedna z najbardziej znanych wyjaśnień mówi o zaburzeniach w teorii umysłu, czyli o tym, że osoby ze spektrum autyzmu mają trudność w rozumieniu, że inni ludzie mają własną perspektywę (myśli, zamiary i uczucia), która może się różnić od ich perspektywy.
Inne wyjaśnienia mówią o tym, że osoby w spektrum autyzmu w inny sposób przetwarzają informacje, które docierają do ich mózgów np. zaburzenia w centralnej koherencji. Zwolennicy tej teorii uważają, że osoby autystyczne mają tendencję do koncentracji na szczegółach i nie dostrzegania całego kontekstu sytuacji.
Teoria braku łączności sugeruje, że różne rejony w mózgach osób w spektrum autyzmu współpracują w mniejszym stopniu niż u osób, które rozwijają się typowo.
Do tej pory nie ma jednego, prostego wyjaśnienia objawów spektrum autyzmu. Kolejne badania wskazują na to, że autyzm jest bardzo złożony.
Autyzm diagnozowany jest na podstawie zachowania. Nie ma jednego testu, który pozwalałby na wykrycie autyzmu.
Diagnoza polega na kilku spotkaniach ze specjalistami tj. psychiatra, psycholog, pedagog specjalny, logopeda. Diagności prowadzą wywiad i obserwację. Podczas wywiadu pytają o wczesny rozwój, trudności, różne sytuacje z życia. Podczas obserwacji proponują zabawy, zadania lub tematy rozmów.
Coraz częściej w Polsce stosowany jest złoty standard diagnozy autyzmu ADOS-2. Badanie ADOS jest profesjonalnym narzędziem o wysokiej wiarygodności. Jeśli szukasz miejsca, które wykona diagnozę, warto wybrać miejsce, które stosuje ADOS-2.
Diagności mogą poprosić o wykonanie dodatkowych badań (np. badanie słuchu, badania genetyczne, konsultacja z neurologiem), dostarczenie filmików rodzinnych, dokumentacji medycznej, opinii ze szkoły/przedszkola lub wypełnienie kwestionariuszy.
Po kilku spotkaniach psychiatra stawia diagnozę. Rodzice mogą też liczyć na pomoc w znalezieniu odpowiedniego wsparcia dla dziecka i uzyskanie wskazówek w jaki sposób wspierać rozwój dziecka.
Szczegółowe informacje o przebiegu diagnozy znajdziesz w artykule: Diagnoza autyzmu – wszytsko o diagnozowaniu
Diagnozy, które stawiane są najczęściej to: autyzm, autyzm atypowy i Zespół Aspergera. Te diagnozy są jeszcze w użyciu, chociaż już niedługo zastąpi je tylko jedna diagnoza – spektrum autyzmu.
Jeśli zgubisz się w różnych słowach używanych na nazwanie autyzmu, zajrzyj do artykułu: Autyzm i pokrewne zaburzenia rozwoju
Diagnozę autyzmu otrzymują osoby, które wykazują objawy we wszystkich sferach charakterystycznych dla spektrum autyzmu (relacje z ludźmi, komunikacja i elastyczność zachowania). Objawy pojawiły się przed 3 rokiem życia. Zwykle diagnoza autyzmu stawiana jest we wczesnym dzieciństwie. Autyzm dziecięcy, czasem nazywany też autyzmem wczesnodziecięcym lub autyzmem Kannerowskim a najczęściej po prostu autyzmem.
Autyzm atypowy różni się od autyzmu dziecięcego późnieszym występieniem objawów (po 3 roku życia) lub mniejszą ilością objawów – kiedy występuje wiele objawów autyzmu, ale nie wszystkie kryteria diagnostyczne autyzmu są spełnione.
Osoby z Zespołem Aspergera mają inteligencję w normie, to znaczy, że ta diagnoza nie może być postawiona jeśli dziecko ma niepełnosprawność intelektualną. Diagnoza Zespołu Aspergera może być postawiona w dzieciństwie, ale często stawiana jest także u młodzieży lub u dorosłych. Zespół Aspergera różni się od autyzmu brakiem opóźnienia w rozwoju mowy.
Sposoby na wspomaganie rozwoju i strategie wychowawcze są zawsze dobierane indywidualnie dla konkretnego dziecka. Rodzice, po konsultacjach ze specjalistami, wybierają metody wspierania rozwoju (terapii). Dobrze jest znaleźć doświadczonego i zaufanego specjalistę, który będzie koordynował terapię dziecka, wyznaczał cele, sprawdzał postępy i czuwał nad całą rodziną.
Pomocy można szukać w poradniach psychologiczno-pedagogicznych (zwłaszcza tych wyspecjalizowanych w autyzmie), stowarzyszeniach, fundacjach oraz prywatnych ośrodkach diagnostyczno-terapeutycznych.
Dzieci w spektrum autyzmu uczą się w klasach terapeutycznych (z kilkorgiem rówieśników z autyzmem), w klasach integracyjnych lub w zwykłych klasach masowych.
W pracę z dzieckiem zaangażowani mogą być specjaliści: pedagog specjalny (magister pedagogiki ze specjalnością edukacji i wspierania osób z niepełnosprawnością/zaburzeniami rozwoju), psycholog, psychiatra (lekarz), logopeda i terapeuci wyspecjalizowani w konkretnej metodzie. O specjalistyczne wsparcie zazwyczaj łatwiej jest w dużych miastach.
Wspieranie rozwoju ma na celu umożliwienie dziecku uzyskania jak najpełniejszych możliwości uczenia się, komunikowania się, wchodzenia w relacje, samodzielności np. nawiązywanie przyjaźni w szkole, uczenie się mowy lub alternatywnych sposobów komunikacji, radzenie sobie z frustracją i stresem, planowanie swoich działań.
Każde dziecko w spektrum autyzmu ma indywidualną ścieżkę rozwoju, dlatego bardzo trudno jest mówić o tzw. rokowaniach, czyli o tym jak dziecko będzie sobie radziło za kilka-kilkanaście lat.
Więcej o wspieraniu rozwoju dziecka w spektrum autyzmu:
Osoby, które dostały diagnozę autyzmu w dzieciństwie, w dorosłości nadal są w spektrum autyzmu.
Część dorosłych ze spektrum autyzmu prowadzi samodzielne życie, pracuje i zakłada własne rodziny. Te osoby wypracowują sposoby na codzienne pokonywanie trudności wynikających z autyzmu. Często ze względu na ich nietuzinkowy sposób myślenia są kreatywnymi, kompetentnymi oraz rzetelnymi pracownikami oraz lojalnymi przyjaciółmi i partnerami.
Większość osób w spektrum autyzmu potrzebuje wsparcia przez całe życie. Niektóre osoby mają trudność z wykonaniem codziennych czynności, inne osoby potrzebują pewnej dozy wsparcia w samodzielnym życiu a inne osoby tylko w niektórych sytuacjach. Bardzo ważne są działania takie jak dostosowane miejsca pracy np. Klubokawiarnia Życie jest fajne w Warszawie, mieszkania chronione lub opieka wytchnieniowa dla rodziców.
Zdarza się, że osoby w spektrum autyzmu poszukują diagnozy dopiero w dorosłości. Kilkanaście lat temu świadomość autyzmu była bardzo mała, dlatego wiele osób nie otrzymało diagnozy oraz wsparcia w dzieciństwie. Diagnoza spektrum autyzmu w dorosłości często pomaga lepiej zrozumieć siebie i źródło wyzwań, których osoba doświadczyła przez całe życie. Więcej o rozpoznawaniu autyzmu w dorosłości przeczytasz tutaj: Objawy autyzmu o dorosłych
Jeśli podejrzewasz u siebie autyzm/Zespół Aspergera, nie jest za późno na diagnozę.
Osoby dorosłe z autyzmem, które wspominają dzieciństwo często mówią o pragnieniu nawiązywania kontaktu z bliskimi i z rówieśnikami nawet, kiedy ich zachowanie wskazywało na coś odwrotnego. Osoby z autyzmem chcą nawiązywać kontakty i znajomości!
Osoby z autyzmem odczuwają takie same uczucia i okazują je na wiele sposobów. Często mówi się o tym, że niektóre osoby z autyzmem nie lubią przytulania, ale jest też wiele osób, które uwielbiają przytulanie.
Nie ma takiej reguły. Osoby w spektrum autyzmu doświadczają wielu wyzwań a odnalezienie się w świecie wymaga wytężonej pracy. Nie wyklucza to radości z życia i optymizmu.
Zdecydowanie nieprawda. Wystąpienie autyzmu nie ma nic wspólnego z umiejętnością lub brakiem umiejętności bycia dobrym rodzicem.
Zdarza się, że osoby z autyzmem mają wybitne umiejętności w wąskiej dziedzinie np. szybkie liczenie w pamięci ogromnych cyfr, gra na instrumentach, rysowanie. Wiele osób ma szczególne talenty np. świetną pamięć, dobrą koncentrację uwagi lub umiejętność dostrzeganie wzorców.
Lista książek dotyczących autyzmu i Zespołu Aspergera na practest.com.pl
Dokument „Mój autyzm i ja” przedstawia historę trzech osób w spektrum autyzmu
Animacja „Amaziong things happen” tłumaczy czym jest autyzm w prosty sposób, odpowiedni też dla dzieci
Temple Grandin “Świat potrzebuje umysłów różnego typu” (napisy polskie)
Prof. Wendy Chung “Co wiemy a czego jeszcze nie wiemy o autyzmie?” (napisy polskie)
Źródła:
Autor: dr Kinga Ferenc
