ADOS-2 – nowy standard diagnozy autyzmu dostępny w Polsce

ADOS- 2 jest narzędziem do diagnozowania autyzmu, określany jest jako „złoty standard” diagnozy autyzmu na świecie. Do niedawna w Polsce autyzm diagnozowany był przez zespół specjalistów jedynie na podstawie rozmów i obserwacji. Specjaliści nie posiadali narzędzia, które pomogłoby im w ocenie objawów autyzmu, ale bazowali na kryteriach diagnostycznych oraz na własnej wiedzy i doświadczeniu. Obecnie coraz większa liczba diagnostów korzysta z ADOS-2.

ADOS-2 to protokół obserwacji zachowań charakterystycznych dla autyzmu. To oznacza, że podczas badanie diagnosta proponuje dziecku/dorosłemu kilkanaście wspólnych aktywności a po badaniu przyporządkowuje zachowania do ściśle określonych kryteriów i wykonuje obliczenia. Badanie trwa 40-60 minut. W artykule opowiadamy o ADOS na podstawie 12 pytań.

Dla kogo przydatny jest ADOS?

ADOS-2 jest badaniem, które stosujemy w diagnozowaniu dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Narzędzie jest użyteczne do badania zarówno osób niemówiących jak i dobrze posługujących się mową, dla osób z bardzo różnym natężeniem cech autyzmu. Za pomocą ADOS nie możemy badać osób z dodatkowymi niepełnosprawnościami dotyczącymi wzroku, słuchu, motoryki.

Czy istnieje dolna granica wieku?

Najmłodsze dzieci, które mogę być badane za pomocą ADOS to dzieci od 12 miesiąca życia, które potrafią już chodzić i są w stanie poruszać się samodzielnie po pokoju.

Co oznacza skrót ADOS-2?

Skrót ADOS oznacza Autism Diagnosis Observation Schedule (protokół obserwacji do diagnozy autyzmu). Liczba 2 w nazwie oznacza drugą wersję narzędzia.

Czym jest ADI-R?

Wywiad kliniczny ADI-R przeprowadzanym jest przez psychologa z rodzicami osoby, która diagnozowana jest w kierunku spektrum autyzmu. Obserwacja za pomocą ADOS stosowana jest często równolegle z ADI-R, niestety wywiad nie jest jeszcze dostępny w języku polskim. Podczas wywiadu rodzice odpowiadają na 93 pytania dotyczące dziecka, co trwa około 1,5 – 3 godzin.

Czy diagnoza z ADOS jest najlepszą diagnozą?

ADOS nie jest traktowany jako jedyne źródło informacji w diagnozowaniu. Podstawą przeprowadzenia diagnozy pozostaje zespół specjalistów, którzy konsultują się ze sobą. Dzięki ADOS osoba diagnozująca korzysta z  narzędzia opartego na wieloletnich badaniach naukowych z bardzo dobrze dopracowaną skutecznością, stąd określenie „złoty standard” w diagnozowaniu autyzmu.

Jakie zachowania są oceniane?

W ADOS nie oceniamy ogólnego rozwoju w różnych sferach (np. motoryka, rozwój poznawczy, zmysły), ale oceniamy objawy charakterystyczne dla autyzmu: interakcje społeczne, komunikacja oraz ograniczone, powtarzalne zachowania. ADOS uwzględnia kryteria diagnostyczne DSM.

Co oznacza, że ADOS jest wystandaryzowanym narzędziem?

Psycholog/pedagog, który przeprowadza obserwacje kieruje się szczegółową instrukcją, stosuje zawsze te same pomoce (zabawki, książki, obrazki itp.) a zachowanie dziecka/dorosłego ocenia za pomocą ściśle określonych kryteriów. Osoba, który chciałaby badać za pomocą ADOS musi przejść szkolenie.

Zdjęcia skrzyni z zabawkami z ADOS można obejrzeć na stronie Wydawnictwa WPS.

Jak badanie wygląda w praktyce?

Badanie trwa 40-60 minut. W tym czasie diagnosta proponuje kolejne aktywności i w zależności od wieku bawi się wspólnie z dzieckiem, rozmawia z dorosłym. Podczas badania z małymi dziećmi w pokoju zawsze obecny jest rodzic lub opiekun.

Czy ADOS jest pomocny w ocenie postępów?

ADOS-2 dostarcza informacji o mocnych i słabszych stronach osoby ze spektrum autyzmu, dzięki temu możemy lepiej zrozumieć potrzeby danej osoby. Badanie może być powtarzane po 6 miesiącach lub po roku, żeby ocenić zmiany w zakresie sfer, w których wstępują objawy autyzmu.

Czy jest to narzędzie nowe?

Specjaliści stosują ADOS od kilkunastu lat, narzędzie dostępne jest komercyjnie od 2001 roku i przetłumaczone zostało do tej pory na 16 języków. W niektórych krajach np. w USA, gdzie powstał ADOS, jest to część zwykłej procedury diagnozowania w kierunku autyzmu.

Jak wyglądała „adaptacja” narzędzia do warunków Polskich?

Projekt, który polegał na zaadaptowaniu ADOS-2 do polskich warunków prowadzony był przez prof. Ewę Pisulę i dr Izabelę Chojnicką na Wydziale Psychologi Uniwersytetu Warszawskiego. Więcej informacji o projekcie: Adaptacja ADOS-2

Narzędzia takie jak ADOS nie powinny być przetłumaczone i używane w kolejnym kraju bez odpowiedniego przygotowania (tzn. adaptacji). Różnice wynikające z kultury i z języka powodują, że narzędzie musi być dostosowane do nowych warunków. Adaptacja była niełatwym i czasochłonnym zadaniem i polegała m. in. na przeprowadzeniu badań za pomocą ADOS na określonej liczbie osób z diagnozą ASD, z innymi zaburzeniami oraz osób neurotypowych (tzw. grupa kontrolna). Projekt sprawił, że ADOS może być z powodzeniem używany w Polsce.

Gdzie prowadzone są szkolenia?

Dr Chojnicka prowadzi obecnie szkolenia dla specjalistów: Szkolenia z zastosowania ADOS-2. Na stronie poświęconej szkoleniom można znaleźć również listę certyfikowanych diagnostów, czyli osób, które przeszły szkolenie i mają uprawnienia do stosowania ADOS. Dystrybucjię podręcznika w języku Polskim oraz pomocy do ADOS prowadzi PTP.

Na podstawie:

• ADOS FAQs
• Izabela Chojnicka, Rafał Płoski „Polska wersja wywiadu do diagnozowania autyzmu ADI-R (Autism Diagnostic Interview – Revised)”