Objawy autyzmu - u dzieci, młodzieży i dorosłych. Czy to jest autyzm?
Objawy autyzmu - u dzieci, młodzieży i dorosłych. Czy to jest autyzm?

Objawy autyzmu - u dzieci, młodzieży i dorosłych. Czy to jest autyzm?

12 sierpnia, 2020

Objawy autyzmu widoczne są w 3 obszarach: (A) relacje z ludźmi, (B) mowa i komunikacja oraz (C) stereotypowe zachowania, zainteresowania i wzorce aktywności. Objawy autyzmu występują zazwyczaj przed 3 rokiem życia, ale diagnoza może być postawiona u dzieci, młodzieży lub u dorosłych.

Cechy i zachowania, które wskazują na spektrum autyzmu to m.in.

  • Trudności w nawiązywaniu przyjaźni z rówieśnikami
  • Trudność w rozumieniu uczuć i myśli innych osób
  • Brak dzielenia się swoimi zainteresowaniami z innymi np. dziecko nie dąży do tego, aby rodzice zwracali uwagę na rzeczy, które są dla niego interesujące
  • Mniejsze dążenie do interakcji z ludźmi
  • Unikanie kontaktu wzrokowego
  • Opóźnienie rozwoju mowy
  • Nietypowy ton głosu np. monotonny pozbawiony melodyki (tzw. płaska prozodia)
  • Branie słów dosłownie, nie rozumienie sarkazmu, żartów lub droczenia się
  • Nie używanie gestów np. gestu wskazywania lub machania na do widzenia u dzieci
  • Powtarzanie słów lub dźwięków (echolalia)
  • Preferowanie niezmienności otoczenia i rutyny
  • Intensywne zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy np. pociągi, dinozaury, liczby
  • Powtarzalne zachowania np. kręcenie się, trzepotanie rękami, układanie zabawek w rzędach

Z tego artykułu dowiesz się:

  1. Jakie są objawy autyzmu u dzieci przed 3 rokiem życia?
  2. Jakie są objawy autyzmu u starszych dzieci?
  3. Jakie są objawy autyzmu u dorosłych?
  4. Co zrobić, jeśli podejrzewasz spektrum autyzmu?

Autystyczny umysł

Autystyczny umysł oznacza posiadanie stylu myślenia, uczenia się i nawiązywania relacji z ludźmi, który jest odmiennym od standardowego. Objawy autyzmu to w praktyce cechy i zachowania, które wynikają z posiadania autystycznego umysłu. Jeśli dobrze znamy sposób myślenia i odbierania świata przez osoby w spektrum autyzmu, możemy lepiej rozumieć się na co dzień oraz lepiej im pomagać. Na przykład:

  • kiedy wiemy, że nadwrażliwość na dźwięki to duży dyskomfort, możemy zorganizować przestrzeń do wyciszania się
  • kiedy wiemy, że osoby w spektrum autyzmu nie lubią zmian, wprowadzanie ich stopniowo może być dobrym rozwiązaniem
  • kiedy wiemy, że osoby w spektrum autyzmu mają tendencję do zagłębiania się w swoją dziedzinę zainteresowań, możemy zastanowić się jak wykorzystać te zainteresowania do odnoszenia sukcesów w szkole lub w pracy
  • kiedy znamy styl komunikowania się osób z autyzmem, jesteśmy bardziej wyrozumiali i mówimy bardziej bezpośrednio
  • jeśli wiemy, że dziecko nie zwraca na nas uwagi, kiedy do niego mówimy, bo ma autyzm, możemy nauczyć się innych, efektywnych sposobów przyciągania jego uwagi

Czym jest autyzm?

Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, co oznacza, że cały rozwój osoby z spektrum autyzmu jest odmienny od standardowego. Układ nerwowy osoby ze spektrum autyzmu od wczesnego dzieciństwa działa w sposób niestandardowy.

Przyczyny autyzmu nie są dokładnie poznane, ale prawdopodobnie występowanie autyzmu ma wiele wspólnego z genetyką. Dodatkowo, na występowanie autyzmu mogą wpływać niektóre czynniki środowiskowe tj. wiek rodziców, bycie wcześniakiem. Autyzm występuje u ok. 1 na 100 osób.

Autyzm jest nieco inny dla każdej osoby, każda osoba ma trochę inne objawy oraz trochę inne nasilenie objawów, dlatego mówimy o spektrum autyzmu.

Niektóre osoby dorosłe w spektrum autyzmu żyją zupełnie samodzielnie, inne osoby potrzebują wsparcia na co dzień.

Triada autyzmu – objawy autyzmu występują w 3 obszarach:

  1. Relacje z ludźmi
  2. Mowa i komunikacja
  3. Stereotypowe zachowania, zainteresowania i wzorce aktywności.

Dziecko przed 3 rokiem życia – wczesne objawy

Zachowania, które mogą wskazywać na spektrum autyzmu widoczne są zazwyczaj przez 3 rokiem życia.

Wczesne objawy autyzmu to:

  • brak reakcji na swoje imię w 12 miesiącu życia
  • brak zwracania uwagi na przedmioty na które patrzy rodzic lub które wskazuje rodzic
  • brak gestów np. gest „papa” na pożegnanie w wieku 12 miesięcy
  • brak gaworzenia w wieku 12 miesięcy,
  • brak wskazywania palcem do 14 miesiąca życia
  • małe zainteresowanie ludźmi
  • brak kontaktu wzrokowego
  • brak odwzajemniania uśmiechów i ekspresji twarzy rodzica,
  • brak prób zainteresowania rodzica tym co je ciekawi
  • brak zabawy “na niby” (np. udawanie, że karmi lalkę) w 18 miesiącu życia

Jeśli podejrzewasz autyzm u dziecka, które ma 18-36 miesięcy, możesz wypełnić test przesiewowy na stronie badabada.pl. Wczesna diagnoza autyzmu jest bardzo ważna, warto nie odkładać wizyty u specjalisty.

Więcej o rozpoznawaniu autyzmu u dzieci przed 3 rokiem życia dowiedz się z artykułu: Wczesne objawy autyzmu.

Objawy autyzmu u dzieci

Opisane poniżej zachowania i cechy mogą wskazywać na spektrum autyzmu. Co ważne, żadna osoba w spektrum autyzmu nie przejawia wszystkich tych zachowań, ale tylko niektóre z nich. Różne może być także nasilenie objawów.

Jeśli widzisz wiele z tych zachowań u dziecka, może to być sygnał, że warto skonsultować się ze specjalistą.

Interakcje społeczne

Objawy związane z wchodzeniem w relację z ludźmi są najbardziej charakterystyczne dla spektrum autyzmu. Autyzm to nie to samo co nieśmiałość lub introwertyzm. Osoby w spektrum autyzmu nie rozumieją intuicyjnie reguł kontaktów z ludźmi np. kto i kiedy powinien mówić podczas rozmowy, jak zaprosić rówieśnika do zabawy.

  • dziecko wydaje się być niezainteresowane ludźmi lub nieświadome ich obecności
  • nie potrafi inicjować kontaktu, bawić się wspólnie, zdobywać przyjaciół
  • nie lubi być dotykane, trzymane na rękach lub przytulane
  • w zabawie nie wchodzi w role
  • nie angażuje się w zabawy w grupie
  • nie naśladuje
  • nie używa zabawek w kreatywny sposób
  • nie bawi się na niby np. udawanie, że jedna rzecz jest inną np. miska to kapelusz, łyżka to mikrofon
  • ma trudności w rozumieniu uczuć lub mówieniu o uczuciach
  • wydaje się nie słyszeć, kiedy inni zwracają się do niego
  • nie dzieli się osiągnięciami lub zainteresowaniami np. zabawkami, rysunkami

Komunikacja

Część osób w spektrum autyzmu (ok. 30%) nie mówi lub używa małej ilości słów, inne osoby uczą się mowy z opóźnieniem a jeszcze inne bardzo szybko uczą się mówić i chętnie posługują się skomplikowanym słownictwem. Mowa może być odbierana jako nietypowa. Osoby w spektrum autyzmu często mają trudność w komunikacji niewerbalnej tzn. rozumieniu i stosowaniu gestów, wyrazów twarzy lub nawiązywaniu kontaktu wzrokowego.

Komunikacja niewerbalna

  • dziecko unika kontaktu wzrokowego
  • jego mimika twarzy jest niedostosowana do wypowiedzi
  • ma trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy
  • wykonuje tylko nieliczne gesty w celach komunikacyjnych tj. wskazywanie szafki w celu otrzymania ulubionej zabawki

Komunikacja werbalna (mowa)

  • dziecko mówi nietypowym tonem głosu lub z nietypowym rytmem mowy np. wymawianie każdego zdania jak pytania
  • powtarza słowa lub zdania tzw. echolalia np. w odpowiedzi na pytanie, powtarza je, zamiast udzielenia odpowiedzi
  • mówi o sobie w 3 osobie tj. Janek chce jabłko – zamiast: ja chcę jabłko
  • agramatyzmy – nie uwzględnia w mowie form, odmiany wyrazów, wypowiada wyrazy w niepoprawnej formie gramatycznej
  • wypowiedzi sprawiają wrażenie nieadekwatnych do sytuacji
  • dziecko ma trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień
  • bierze wypowiedzi zbyt dosłownie – nie rozumie poczucia humoru, ironii, metafor

Powtarzalne, stereotypowe zachowania

Wiele osób z autyzmem lubi niezmienność otoczenia oraz przywiązuje się do rutyn. Część osób ma intensywne pasje.

  • dziecko silnie przywiązuje się do rutyny np. nalega na codzienne chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły
  • ma trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku np. płacze, kiedy przestawimy meble lub kiedy ma pójść do szkoły o innej godzinie niż zwykle
  • przywiązuje się silnie do niektórych zabawek lub obiektów tj. klucze, włączniki światła, nitki
  • spędza dużo czasu na zgłębianiu zainteresowania wąską dziedziną wiedzy np. rozkłady jazdy tramwaju, dinozaury, liczby, odkurzacze określonej marki
  • spędza dużo czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów np. wentylator, pralka; lub koncentruje się na specyficznej części przedmiotu np. kółko od auta
  • wielokrotnie powtarza ruchy takie jak trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi – tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje

Inne objawy często powiązane z autyzmem

  • Hiperaktywnosć (dziecko jest bardzo aktywne)
  • Impulsywność
  • Mniejsza koncentracja uwagi
  • Nietypowe preferencje co do jedzenia i spania
  • Nietypowe reakcje emocjonalne
  • Nietypowe reakcje na ból
  • Nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne np. nadwrażliwość na dotyk, mała wrażliwość na dźwięk

Wiele osób z autyzmem ma zaburzenia sensoryczne. Mogą to być nadmiernie lub bardzo słabe reakcje na doświadczenia zmysłowe: zapachy, dotykaną fakturę przedmiotów, smaki, dźwięki, np. dziecko reaguje na ciche dźwięki tak jakby były zbyt głośne, dziecko zdaje się nie czuć kiedy upadnie i rozbije kolano, dziecko płacze kiedy dotyka piasku.

Wiele osób z autyzmem ma nietolerancje pokarmowe i dolegliwości trawienne. Częste są nietypowe preferencje pokarmowe np. dzieci mogą jeść tylko jeden rodzaj pokarmu, odmawiać jedzenia pokarmu określonego koloru lub jeść niejadalne rzeczy (kredki, papier). Częste są także trudności ze snem np. trudności z zasypianiem, bezsenność.

Współwystępowanie

U części osób ze spektrum autyzmu współwystępują: ADHD (30-80% według różnych danych), zaburzenia lękowe (40%), epilepsja (20%), niepełnosprawność intelektualna (ok. 30%)

Bardzo rzadko osoby w spektrum autyzmu mają tzw. umiejętności wysepkowe – wyjątkowe zdolności w bardzo wąskiej dziedzinie tj. szybkie liczenie w pamięci, rysowanie z pamięci z niezwykłą ilością detali, zapamiętywanie ciągów liczb.

Objawy autyzmu u młodzieży i u dorosłych

Częste objawy spektrum autyzmu u młodzieży i u dorosłych to:

  • trudność w rozumieniu co inni ludzie myślą i czują
  • odczuwanie dużego niepokoju w sytuacjach społecznych
  • trudność w zdobywaniu przyjaciół lub preferowanie spędzania czasu w samotności
  • niezamierzone bycie niemiłym lub okazywania braku zainteresowania innym
  • trudność w opowiedzeniu o swoich uczuciach
  • branie słów dosłownie np. nie rozumienie sarkazmu albo znaczenia powiedzonek tj. przyganiał kocioł garnkowi
  • posiadanie takiej samej rutyny każdego dnia lub w określonych sytuacjach i odczuwanie dużego niepokoju, kiedy plan się zmienia
  • nie rozumienie reguł społecznych np. kiedy nie przerywać innym wypowiedzi a kiedy przerywać
  • niechęć do kontaktu wzrokowego i unikanie patrzenia innym w oczy
  • zauważanie szczegółów, wzorców, dźwięków, zapachów lub innych bodźców, których nie zauważają inni
  • dokładne planowanie wykonania działań i podążanie według planu
  • duże zainteresowanie określonymi dziedzinami
  • podchodzenie zbyt blisko do innych osób albo dyskomfort kiedy inni podchodzą zbyt blisko lub dotykają

Jeśli podejrzewasz, że jesteś w spektrum autyzmu możesz wypełnić Kwestionariusz AQ, który znajdziesz w Internecie. Wynik kwestionariusza oznacza nasilenie cech związanych ze spektrum autyzmu. Wysoki wynik często uzyskują osoby z diagnozą spektrum. Dlatego wysoki wynik jest wskazówką, że być może warto podjąć diagnozę.

Osoby które poszukują diagnozy w dorosłości, ponieważ zauważają u siebie te cechy, najczęściej uzyskują diagnozę Zespołu Aspergera.

Bycie w spektrum autyzmu często łączy się z posiadaniem wielu pozytywnych cech np. umiejętność dostrzegania szczegółów, dobra koncentracja uwagi, wytrwałość, kreatywność, oryginalność, dobra pamięć, myślenie analityczne, pasja do zgłębiania tematu zainteresowań, szczerość i lojalność.

Autyzm u mężczyzn i u kobiet

Autyzm diagnozowany jest ok. 4 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Ostatnio coraz więcej mówi się o tym, że objawy spektrum autyzmu mogą wyglądać nieco inaczej u kobiet i u mężczyzn. Kryteria diagnozowania wykrywają najlepiej chłopców w spektrum autyzmu. To oznacza, że może być trudniej stwierdzić spektrum autyzmu u dziewczynek i u kobiet.

Diagnoza spektrum autyzmu

Jeśli rozwój Twojego dziecka jest opóźniony lub jeśli dostrzegasz zachowania, które są typowe dla spektrum autyzmu, nie czekaj i umów się na wizytę z pediatrą lub ze specjalistą od spektrum autyzmu (psychiatra, psycholog lub pedagog specjalny).

Jeśli dostrzegasz u siebie cechy spektrum autyzmu, dobrym pomysłem jest znalezienie specjalisty (najczęściej psychiatra lub psycholog) doświadczonego w rozpoznawaniu autyzmu u osób dorosłych.

Więcej o diagnozie przeczytasz w artykule: Diagnoza autyzmu – wszystko o diagnozowaniu

Dokładne kryteria diagnostyczne poznasz czytając artykuł: klasyfikacje diagnostyczne autyzmu.

Źródła:

  • Ewa Pisula “Autyzm – przyczyny, objawy, terapia”
  • Tony Atwood “Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik”
  • Uta Frith “Autyzm i Zespół Aspergera”
  • www.cdc.gov
  • www.nhs.uk
Objawy autyzmu - czy moje dziecko ma autyzm?

Objawy autyzmu - czy moje dziecko ma autyzm?

Artykuł opisuje wczesne zachowania dzieci, które mogą zaniepokoić rodziców i skłonić do kontaktu ze specjalistami. W spektrum autyzmu, wczesne wykrywanie ma ogromne znaczenie. Mózg małego dziecka jest bardzo podatny na kształtowanie (plastyczny) i wczesne rozpoczęcie terapii jest korzystne dla dziecka.
Diagnoza autyzmu - wszystko o diagnozowaniu

Diagnoza autyzmu - wszystko o diagnozowaniu

Pierwsze niepokojące opiekunów objawy mogą być widoczne już pomiędzy 1 a 2 rokiem życia. Wątpliwości rodzice zwykle konsultują u pediatry. Autyzm jest diagnozowany na podstawie obserwacji zachowania dziecka i wywiadu z rodzicami przez zespół specjalistów.
Wsparcie informacyjne dla rodziców dzieci w spektrum autyzmu
Polski Autyzm © 2021