Autyzm, lub spektrum autyzmu, charakteryzuje się trudnościami w relacjach z ludźmi, komunikacji oraz powtarzalnymi i streotypowymi zachowaniami. Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, diagnozowanym u około 1 na 100 dzieci w Europie. Pierwsze objawy widoczne są zwykle przed 3 rokiem życia.
Z tego artykułu dowiesz się:
Autyzm nie jest chorobą, ale zaburzeniem rozwoju to znaczy, że cała ścieżka rozwoju osoby autystycznej jest inna od standardowej. Mówiąc innymi słowami: autyzm oznacza, że mózg pracuje w niestandardowy sposób.
Autyzm rozumiemy jako spektrum. Oznacza to, że autyzm jest trochę inny dla każdej osoby. Osoby z diagnozami ze spektrum autyzmu mają bardzo różne nasilenie zachowań i cech wynikających z autyzmu.
Autyzm diagnozuje się u około 1 na 100 dzieci w Europie. Występuje u chłopców 4 razy częściej niż u dziewczynek.
W ostatnich latach badacze autyzmu sugerują, że objawy u dziewczynek wyglądają trochę inaczej niż objawy u chłopców. Przez to dziewczynki w spektrum autyzmu mogą nie otrzymywać diagnozy lub otrzymywać ją późno.
Więcej o autyzmie u dziewczynek przeczytasz tutaj: Objawy autyzmu u dziewczynek i u kobiet. Czy zespół Aspergera jest pomijany u kobiet?
Autyzm jest diagnozowany na podstawie zachowań i cech występujących w 3 obszarach (tzw. triada autyzmu):
Osoby z autyzmem mają trudność w rozumieniu zachowania innych ludzi, często trudno jest im zrozumieć jak inne osoby się czują i co mają na myśli. Wyzwaniem jest dla nich im nawiązywanie przyjaźni i dogadywanie się w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć trudności w rozumieniu gestów i odczytywaniu mimiki twarzy.
Objawy autyzmu w zakresie interakcji społecznych to m. in:
Część osób z autyzmem nie mówi, ale używa innych form komunikacji np. wskazywanie obrazków w książkach do komunikacji lub pisanie. Osoby, które świetnie posługują się mową wysławiają się w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Czasami osoby w spektrum autyzmu powtarzają te same słowa lub wyrażenia (to tzw. echolalia).
Objawy autyzmu w zakresie komunikacji to m. in:
Osoby z autyzmem często silnie przywiązują się do wzorców lub rutyn np. chodzenie zawsze tą samą drogą, układanie zabawek na półce, zawsze w tej samej kolejności. Nie lubią zmian a nieoczekiwane wydarzenia bywają dla nich bardzo stresujące. Często też bardzo silnie angażują się w zainteresowanie jednym albo kilkoma tematami np. autobusy, samochody określonej marki, liczby.
Objawy autyzmu w zakresie usztywnionych zachowań to m. in:
Autyzm bardzo często łączy się z nietypowym odbieraniem świata za pomocą zmysłów. Osoby w spektrum autyzmu mogą odczuwać zwykłe bodźce jako mało intensywne (nie czuje uścisku dłoni) albo zbyt intensywne (uścisk dłoni czuje tak silnie jak poparzenie).
Problemy z nadwrażliwymi zmysłami albo zbyt małym odczuwaniem przez zmysły mogą być bardzo dotkliwe. Część dorosłych osób z autyzmem mówi np. o tym, że kiedy patrzą drugiej osobie w oczy, to jest to dla nich przykre doświadczenie dyskomfortu lub nawet bólu. Niektórzy przebywając w tłocznym pomieszczeniu pełnym głośnych dźwięków opisują uczucie paniki i przeładowania bodźcami.
Co może wskazywać na trudności sensoryczne?
Zdarza się, że osoby, które nie mają widocznych problemów z poruszaniem się i fizycznie z ich rękoma i nogami wszystko jest w porządku, mogą mieć problemy z wykonywaniem zwykłych ruchów tj. trzymanie długopisu, przeskoczenie przez skakankę. Mogą odczuwać swoje ciało jakby nie mieli nad nim pełnej kontroli. Takie trudności występują o osób, które mają silne natężenie objawów autyzmu.
Symptomy autyzmu mogą być widoczne już w 2 roku życia. Jeśli jesteś rodzicem malucha i niepokoi Cię jego rozwój, nie warto odkładać konsultacji ze spekcjalistą. Objawy autyzmu widoczne są zwłaszcza w zachowaniach społecznych i komunikacji.
Zachowania przed 3 rokiem życia, które mogą wskazywać na spektrum autyzmu to:
Test przesiewowy, który pomoże Ci w sprawdzeniu czy dziecko rozwija się typowo znajdziesz na stronie badabada.pl
Wczesne rozpoznanie autyzmu jest bardzo ważne, ponieważ można wtedy zacząć wczesne wspomaganie rozwoju. Odpowiedni sposób mówienia do dziecka i zabawy oraz odpowiednia organizacjia środowiska pomagają dziecku w uczeniu się, komunikowaniu i nawiązywaniu relacji.
Podejrzewasz autyzm u swojego dziecka, u bliskiej osoby lub u siebie? Więcej o objawach autyzmu znajdziesz w tych artykułach:
Przyczyny autyzmu nie są dokładnie poznane. Według obecnej wiedzy nie istnieje pojedyncza przyczyna np. gen, który wywołuje autyzm. Przyczyny autyzmu są złożone to znaczy, że na występowanie autyzmu wpływają różne czynniki, które działają w różnym stopniu i w różnych kombinacjach.
Duże znaczenie w występowaniu autyzmu ma genetyka. Istnieją geny i mutacje (tzn. zmiany w genach), które są związane z częstszym występowaniem autyzmu. Na występowanie autyzmu wpływają też niektóre czynniki środowiskowe tj. wyższy wiek rodziców, infekcje wirusowe podczas ciąży, wcześniactwo, ciąże mnogie.
Więcej o przyczynach autyzmu przeczytasz w artykule: Przyczyny autyzmu – co wpływa na wystąpienie spektrum autyzmu?
Naukowcy od lat próbują odkryć wyjaśnienie objawów autyzmu np. wzorzec w myśleniu, który pozwala odpowiedzieć na pytanie: dlaczego osoby w spektrum autyzmu zachowują się w taki sposób?
Jedna z teorii mówi o zaburzeniach w tzw. teorii umysłu. Twierdzi, że osoby w spektrum autyzmu mają trudność w intuicyjnym rozumieniu myśli, zamirów i uczuć innych osób.
Inne teorie mówią o tym, że osoby w spektrum autyzmu w inny sposób przetwarzają informacje, które docierają do ich mózgów np. zaburzenia w centralnej koherencji. Zwolennicy tej teorii uważają, że osoby autystyczne mają tendencję do koncentracji na szczegółach i nie dostrzegania całego kontekstu sytuacji.
Ostatnio pojawia się coraz więcej dowodów na tzw. teorię braku łączności. Być może różne rejony w mózgach osób w spektrum autyzmu komunikują się ze sobą w mniejszym stopniu niż u osób, które rozwijają się typowo.
Do tej pory nie ma jednej, prostej odpowiedzi na to, co stoi za spektrum autyzmu. Kolejne badania wskazują na to, że autyzm jest bardzo zlożony.
Autyzm diagnozowany jest na podstawie zachowania. Diagnoza polega na kilku spotkaniach ze specjalistami tj. psychiatra, psycholog, pedagog specjalny, logopeda. Diagności prowadzą wywiad i obserwację. Podczas wywiadu pytają o wczesny rozwój, trudności, różne sytuacje z życia. Podczas obserwacji proponują zabawy, zadania lub tematy rozmów.
Coraz częściej w Polsce stosowany jest złoty standard diagnozy autyzmu ADOS-2. Badanie ADOS jest profesjonalnym narzędziem, które ma dużą skuteczność, dlatego jeśli diagnoza którą wybraliście zawiera ADOS, jest to dobry znak.
Diagności mogą poprosić o wykonanie dodatkowych badań (np. badanie słuchu, badania genetyczne, konsultacja z neurologiem), dostarczenie filmików rodzinnych, dokumentacji medycznej, opinii ze szkoły/przedszkola lub wypełnienie kwestionariuszy.
Po kilku spotkaniach psychiatra stawia diagnozę. Rodzice mogą też liczyć na pomoc w znalezieniu odpowiedniego wsparcia dla dziecka i uzyskanie wskazówek w jaki sposób pomóc dziecku w rozwoju.
Szczegółowe informacje o przebiegu diagnozy znajdziesz w artykule: Diagnoza autyzmu – wszytsko o diagnozowaniu
Diagnozy ze spektrum autyzmu, które stawiane są najczęściej to: autyzm, autyzm atypowy i Zespół Aspergera.
Jeśli zgubisz się w różnych słowach używanych na nazwanie autyzmu, zajrzyj do artykułu: Autyzm i pokrewne zaburzenia rozwoju
Diagnozę autyzmu otrzymują osoby, które wykazują objawy we wszytskich 3 sferach charakterystycznych dla spektrum autyzmu (triada autyzmu: relacje z ludźmi, komunikacja i elastyczność zachowania). Objawy pojawiły się przed 3 rokiem życia. Zwykle diagnoza autyzmu stawiana jest we wczesnym dzieciństwie. Autyzm dziecięcy, czasem nazywany też autyzmem wczesnodziecięcym lub autyzmem Kannerowskim a najczęściej po prostu autyzmem.
Autyzm atypowy różni się od autyzmu dziecięcego późnieszym występieniem objawów (po 3 roku życia) lub mniejszą ilością objawów – kiedy występuje wiele objawów autyzmu, ale nie wszystkie kryteria diagnostyczne autyzmu są spełnione.
Osoby z Zespołem Aspergera mają inteligencję w normie, to znaczy, że ta diagnoza nie może być postawiona jeśli dziecko ma niepełnosprawność intelektualną. Diagnoza Zespołu Aspergera może być postawiona w dzieciństwie, ale często stawiana jest także u młodzieży lub u dorosłych. Zespół Aspergera różni się od autyzmu brakiem opóźnienia w rozwoju mowy.
Sposoby na wspomaganie rozwoju i strategie wychowawcze są zawsze dobierane indywidualnie do konkretnego dziecka. Rodzice, po konsultacjach ze specjalistami, wybierają metody wspierania rozwoju (terapii). Dobrze jest znaleźć doświadczonego i zaufanego specjalistę, który będzie koordynował terapię dziecka, wyznaczał cele, sprawdzał postępy i czuwał nad całą rodziną.
Pomocy można szukać w poradniach psychologiczno-pedagogicznych (zwłaszcza tych wyspecjalizowanych w autyzmie), stowarzyszeniach, fundacjach oraz prywatnych ośrodkach diagnostyczno-terapeutyczych.
Dzieci w spektrum autyzmu uczą się w klasach terapeutycznych (z kilkorgiem rówieśników z autyzmem), w klasach integracyjnych lub w zwykłych klasach masowych. System wsparcia dla osób ze spektrum autyzmu polepsza się na przestrzeni lat, ale ciągle jeszcze wiele jest do zrobienia.
W pracę z dzieckiem zaangażowani mogą być specjaliści: pedagog specjalny (magister pedagogiki ze specjalnością edukacji i wspierania osób z niepełnosprawnością/zaburzeniami rozwoju), psycholog, psychiatra (lekarz), logopeda i terapeuci wyspecjalizowani w konkretnej metodzie. O specjalistyczne wsparcie zazwyczaj łatwiej jest w dużych miastach.
Wspieranie rozwoju ma na celu umożliwienie dziecku uzyskania jak najpełniejszych możliwości uczenia się, komunikowania się, wchodzenia w relacje, samodzielności np. nawiązywanie przyjaźni w szkole, uczenie się mowy lub alternatywnych sposóbów komunikacji, radzenie sobie z frustracją i stresem, samodzielne podejmowanie wyzwań.
Każde dziecko w spektrum autyzmu ma indywidualną ścieżkę rozwoju, dlatego bardzo trudno jest mówić o tzw. rokowaniach, czyli o tym jak dziecko będzie sobie radziło za kilka-kilkanaście lat.
Więcej o wspieraniu rozwoju dziecka w spektrum autyzmu:
Osoby, które dostały diagnozę autyzmu w dzieciństwie, w dorosłości nadal są w spektrum autyzmu.
Część dorosłych w spektrum autyzmu prowadzi samodzielne życie, pracuje i zakłada własne rodziny. Te osoby wypracowują swoje sposoby na codzienne pokonywanie trudności wynikających z autyzmu. Często ze względu na ich nietuzinkowy sposób myślenia są kreatywnymi, kompetentnymi oraz rzetelnymi pracownikami oraz lojalnymi przyjaciółmi.
Większość osób w spektrum autyzmu potrzebuje wsparcia przez całe życie. Niektóre osoby mają trudność z wykonaniem codziennych czynności, inne osoby potrzebują wsparcia tylko w niektórych sytuacjach. Bardzo ważne są dla nich działania tj. dostosowane miejsca pracy np. Klubokawiarnia Życie jest fajne w Warszawie, mieszkania chronione, opieka wytchnieniowa dla rodziców.
Zdarza się, że osoby w spektrum autyzmu poszukują diagnozy dopiero w dorosłości. Wynika to z tego, że kilkanaście lat temu świadomość autyzmu była bardzo mała. Diagnoza spektrum autyzmu w dorosłości często pomaga lepiej zrozumieć siebie i źródło wyzwań, których osoba doświadczyła przez całe życie.
Jeśli podejrzewasz u siebie autyzm/Zespół Aspergera, nie jest za późno na diagnozę.
Osoby dorosłe z autyzmem, które wspominają dzieciństwo często mówią o pragnieniu nawiązywania kontaktu z bliskimi i z rówieśnikami nawet, kiedy ich zachowanie wskazywało na coś odwrotnego. Osoby z autyzmem chcą nawiązywać kontakty i znajomości!
Osoby z autyzmem odczuwają takie same uczucia i okazują je na wiele sposobów. Często mówi się o tym, że niektóre osoby z autyzmem nie lubią przytulania, ale jest też wiele osób, które uwielbiają być przytulane.
Nie ma takiej reguły. Osoby w spektrum autyzmu doświadczają wielu wyzwań a odnalezienie się w świecie wymaga wytężonej pracy. Nie wyklucza to radości życia i optymizmu.
Zdecydowanie nieprawda. Wystąpienie autyzmu nie ma nic wspólnego z umiejętnością lub brakiem umiejętności bycia dobrym rodzicem.
Zdarza się, że osoby z autyzmem mają wybitne umiejętności np. szybkie liczenie w pamięci ogromnych cyfr, pamięć fotograficzna. Dotyczy to tylko kilku procent całej populacji.
Lista książek dotyczących autyzmu i Zespołu Aspergera na practest.com.pl
Dokument „Mój autyzm i ja” przedstawia historę trzech osób w spektrum autyzmu
Animacja „Amaziong things happen” tłumaczy czym jest autyzm w prosty sposób, odpowiedni też dla dzieci
Temple Grandin “Świat potrzebuje umysłów różnego typu” (napisy polskie)
Prof. Wendy Chung “Co wiemy a czego jeszcze nie wiemy o autyzmie?” (napisy polskie)
Źródła:
