Terapia autyzmu – wstępne informacje

Nie istnieje jeden program terapii odpowiedni dla wszystkich dzieci z diagnozami ze spektrum autyzmu. Terapia dobierana jest indywidualnie. Istnieją metody i strategie, które pomagają dzieciom w komunikowaniu się, uczeniu się, nawiązywaniu relacji i byciu samodzielnym. Terapia to np.

• Wczesne wspomaganie rozwoju
• Dostosowanie edukacji do potrzeb dziecka i interwencje stosowane w szkole
• Terapia bahawioralna – modyfikacja zachowań
• Terapia poznawczo-behawioralna np. nauka radzenia sobie ze stresem, nauka rozpoznawania emocji
• Treningi umiejętności społecznych
• Terapia mowy i umiejętności komunikacyjnych
• Terapia rozwojowa – oparta o rozwój relacji oraz o zabawę
• Nauka codziennych czynności
• Programy stosowane przez rodziców (parent-mediated therapy)

Spersonalizowany plan wsparcia

Autyzm jest spektrum zaburzeń to znaczy, że autyzm jest trochę inny dla każdej osoby. Dlatego podstawą wspierania rozwoju jest indywidualny plan dopasowany do dziecka. Rodzice i specjaliści na początek zadają sobie pytania:

• o zainteresowania i mocne strony dziecka – jak rozwijać mocne strony dziecka, jak nakierować naturalną motywację dziecka
• o trudności w różnych sferach (np. mowa, komunikacja, uwaga, relacje z rówieśnikami) – jak pomóc dziecku w radzeniu sobie z trudnościami, jak podzielić umiejętności, które dziecko powinno nabyć, na małe kroki
• o różnice w przetwarzaniu sensorycznym – jak dziecko odbiera świat zmysłami. Wiele osób z autyzmem cechuje inny sposób odbierania bodźców np. nawrażliwość na dźwięki. Dzięki wiedzy o tym, jak wrażliwe są zmysły dziecka, lepiej dopasowujemy działania do jego potrzeb
• o możliwości dostosowania środowiska do potrzeb dziecka – jakie zmiany w środowisku można wprowadzić, żeby ułatwić dziecku uczenie się np. oczyszczenie pokoju w którym odbywa się terapia z nadmiaru bodźców lub wprowadzenie rutyny dnia

Wybór terapii

Terapia powinna być dopasowana do dziecka i do rodziny, dlatego przed rozpoczęciem współpracy ze specjalistami, dobrze jest samodzielnie poznać ogólne założenia metody i zdecydować czy zgadzają się z naszym pomysłem na wychowanie dziecka.

W Polsce terapia autyzmu prowadzona jest w dwóch podejściach, które różnią się od siebie ogólnymi założeniami i „stylem pracy” z dzieckiem. To tzw. podejście behawioralne i podejście rozwojowe. Często terapeuci, którzy tworzą indywidualne plany wspierania dziecka korzystają z elementów obu podejść, dostosowując je do sytuacji.

Terapia behawioralna

Podejście behawioralne w terapii dzieci ze spektrum autyzmu stosowane jest od lat 60-tych. Oparte jest na modelu uczenia się, który zakłada, że uczymy się poprzez konsekwencje naszych działań – nagroda, brak nagrody, kara i poprzez modelowanie – obserwacja cudzych działań, naśladowanie. Metoda behawioralna dąży do zmiany zachowania dzieci ze spektrum autyzmu na dostosowane do sytuacji społecznej.

Metoda behawioralna bazuje na zachowaniu dziecka i głównym celem jest wzmacnianie zachowań pożądanych i eliminowanie zachowań niepożądanych. W praktyce oznacza to, że terapeuta pracujący z dzieckiem nagradza zachowania prawidłowe (adekwatne do sytuacji). Zachowania nieprawidłowe eliminuje się poprzez brak nagrody, zmianę zadania na inne.

Metoda behawioralna ma ściśle określone zasady wzmocnień, wyznaczania celów oraz ich ewaluacji – czyli sprawdzania postępów. Terapia behawioralna powinna być prowadzona 40 godzin tygodniowo, w tym połowa z terapeutą w specjalistycznej placówce.

Podejście rozwojowe

Podejście rozwojowe stosowane jest od lat 80-tych. Podejście rozwojowe zakłada, że każde dziecko jest aktywnym uczniem. Najlepsze efekty uczenia się obserwujemy, kiedy uda się podnieść motywację dziecka. Dzieci uczą się głównie przez związek z drugim człowiekiem, który jest responsywny tzn. potrafi odczytywać potrzeby dziecka i odpowiada na potrzeby dziecka adekwatny sposób.

Dzieci uczą się przez aktywną interakcję z otoczeniem, a kiedy dziecko ma autyzm, nie uczestniczy w naturalnym procesie uczenia się od dorosłych. Dlatego pierwszym priorytetem terapii są umiejętności społeczne i komunikacja, które stanowią podstawę do uczenia się wszystkich pozostałych umiejętności. Celem terapii jest uczenie dziecka samodzielności w rozwiązywaniu problemów i myśleniu, komunikowaniu się z otoczeniem.

Terapia w większości organizowana jest w warunkach domowych, dużą wagę przykłada się do roli rodziców.

Metody terapii

Niektóre programy terapii mają na celu kompleksowe wspomaganie rozwoju dziecka w spektrum autyzmu np.

• Early Start Denver Model (ESDM)
• Pivotal Response Treatment (PRT)
• DIR/Floortime
• RDI (Metoda Rozwoju Relacji)
• TEACCH

Inne metody odpowiadają na specyficzne potrzeby dziecka np.

• terapia logopedyczna – rozwój mowy
• integracja sensoryczna – radzenie sobie ze zmysłami
• alternatywne metody komunikacji (AAC) – dobranie innych metod komunikacji, kiedy dziecko nie mówi

Więcej o metodach terapii autyzmu przeczytasz tutaj

Dieta

Spektrum autyzmu u wielu osób łączy się z dolegliwościami związanymi z układem pokarmowym, alergiami, zachorowaniami na Candidę.

Jeśli dziecko ma bóle brzucha, biegunki, wybiórczość pokarmową, warto wykonać badania pod kątem dolegliwości związanych z układem pokarmowym i skonsultować się z dietetykiem lub gastrologiem.

Rozwój i efekty terapii

Autyzm nie jest chorobą, dlatego nie mówimy o wyleczeniu z autyzmu. Osoby dorosłe ze spektrum autyzmu, które prowadzą niezależne życie, nie wyzbywają się „autystycznego” stylu myślenia i postrzegania.

Istnieje grupa osób z tzw. autyzmem wysokofunkcjonującym, które dobrze sobie radzą. Również wiele osób z Zespołem Aspergera prowadzi niezależne życie. Przykładem jest Temple Grandin, która osiągnęła sukces zawodowy oraz realizuje się pisząc książki i prowadząc wykłady, jako osoba w spektrum autyzmu.

Większość osoby w spektrum autyzmu porzebuje wspracia w życiu, niektóre osoby potrzebują znacznego wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, inne osoby potrzebują wspraciu w realizacji tylko niektórych planów życiowych np. mieszkania chronione, miejsca pracy dostosowane do potrzeb.

Niektóre osoby doświadczają regresów w rozwoju – cofnięcia nabytych umiejętności.

Znane są także przykłady osób, których funkcjonowanie po pewnym nie pasuje już do kryteriów autyzmu.

Naukowcy wciąż prowadzą intensywne badania nad rozwojem osób z autyzmem, żeby jak najlepiej poznać mechanizmy, które prowadzą do poprawy radzenia sobie w świecie. Obecnie nie mamy podstaw do określania tzw. rokowań dla dziecka, to znaczy przewidywania efektów prowadzonych terapii.

Film „Tacy jak Wy” opowiada kilka historii osób w spektrum autyzmu. Bohaterowie opowiadają o sobie i o tym co autyzm oznacza dla nich.

Więcej informacji o metodach terapii i strategiach teraeutycznych w dziale Tematy / Terapia