Metoda DIR/Floortime to kompleksowa metoda wspierania rozwoju dziecka w spektrum autyzmu. Twórcą metody był wybitny psychiatra prof. Stanley Greenspan. Metoda bazuje na wiedzy o wczesnym rozwoju dzieci. Podczas terapii dzieci z autyzmem nabywają stopniowo umiejętności, które są naturalne na drodze rozwoju społeczno-komunikacyjnego a które zostały pominięte lub opanowane tylko częściowo.
Stanley Greenspan jest uznawany za jeden z największych autorytetów w dziedzinie pracy klinicznej z niemowlętami i małymi dziećmi z zaburzeniami rozwoju oraz problemami emocjonalnymi.
Był profesorem psychiatrii i pediatrii klinicznej na Uniwersytecie George’a Washingtona (USA). Jest autorem lub redaktorem około 40 książek przetłumaczonych na 12 języków.
Skrót DIR oznacza The Developmental, Individual Difference, Relationship-based Model czyli Model Rozwojowy uwzględniający Indywidualne Różnice, oparty na Budowaniu Relacji. Metoda DIR należy do metod opartych na rozwoju i relacji.
Główną metodą w modelu jest Floortime, dlatego model jest nazywany często DIR/Floortime. Floortime= floor – podłoga, time – czas, tłumaczone jako czas podłogowy/czas na podłodze.
Według prof. Greenspana nadrzędnym celem terapii dla osoby z autyzmem nie jest zmiana zachowań, ale ukształtowanie samodzielności, zbudowanie umiejętności budowania serdecznych i sprawiających przyjemność relacji z innymi ludźmi, celowego i znaczącego komunikowania się, oraz logicznego i kreatywnego myślenia.
Dzieci, które rozwijają się typowo, od pierwszych miesięcy życia nabywają umiejętności z zakresu komunikacji, umiejętności społecznych, poprzez kontakt z rodzicami. Dziecko odpowiada na uśmiechy rodziców uśmiechem, wyciąga ręce, kiedy chce być podniesione… Tego typu interakcje powtarzają się wielokrotnie i stają coraz bardziej skomplikowane. Wczesne interakcje dziecka i rodzica są podstawą umiejętności społecznych.
Dziecko z autyzmem nie jest zdolne do pełnego uczenia się umiejętności społecznych i komunikacji w naturalny sposób. Dlatego główne objawy autyzmu tzw. triada zaburzeń autyzmu, skoncentrowane są wokół rozwoju społecznego i komunikowania się.
Celem terapii dla osób z autyzmem jest odbudowanie naturalnych podstaw rozwoju. Prof. Greenspan opisał 6 kamieni milowych rozwoju. Dziecko z autyzmem w ramach terapii zdobywa umiejętności z kolejnych 6 poziomów. Przechodzi całą ścieżkę rozwoju społecznego, zaczynając od podstaw i nadrabiając braki. Dopiero kiedy dziecko ma „pełny pakiet” podstawowych umiejętności społecznych i komunikacyjnych, jest gotowe do swobodnego uczenia się o świecie od dorosłych.
Dla zobrazowania całościowego modelu wspierania osób z autyzmem DIR używa się schematu drzewa. Schemat obrazuje, że pracę nad rozwojem rozpoczyna się od podstaw, czyli od korzeni. Umiejętności zaprezentowane, jako pień i konary są następstwem dobrego opanowania podstaw. Np. nie rozpoczynamy pracy z dzieckiem od umiejętności matematycznych, oznaczonych jako konary, kiedy nie ma jeszcze bazowych kompetencji do uczenia się, oznaczonych jako pień. Na rysunku widać 2 osoby podlewające drzewo i słońce, jako symboliczne określenie, że pokarmem dla rozwoju dziecka jest relacja i ciepłe uczucia, które relacji tej towarzyszą. Pod schematem opisujemy kolejne stadia terapii w modelu DIR.
Na początku terapii na podstawie obserwacji dziecka oraz rozmów z rodzicami określany jest tzw. profil sensoryczny, który opisuje jak działają poszczególne zmysły dziecka. Np. dziecko, które jest niedowrażliwe i nie docierają do niego bodźce o typowym nasileniu, może na zajęciach być bierne i pozornie niezainteresowane. Kiedy dostarczamy dziecku silnych bodźców – huśtamy, podrzucamy, mówimy głośno i wyraziście okazuje się, że dziecko potrafi i chce być aktywne.
Zrozumienie i regulacja odmiennego postrzegania przez zmysły jest punktem wyjścia do terapii i dobrej organizacji życia rodzinnego.
Kolejnymi elementami terapii jest praca nad podstawami rozwoju społeczno-emocjonalnego – 6 kamieniami milowymi w rozwoju:
Kiedy dziecko osiąga społeczno-emocjonalne podstawy rozwoju i uczy się bardziej złożonych umiejętności tj. empatia, wewnętrzna dyscyplina, moralność – jest gotowe do „tradycyjnego” uczenia się i opanowania tzw. umiejętności akademickich np. uczenia się matematyki, korzystania z pracy w grupie.
„Czas na podłodze” oznacza nawiązanie z dzieckiem relacji sprzyjających nauce, dopasowanie się do indywidualnych różnic w przetwarzaniu informacji (różnic sensorycznych) i do poziomu rozwoju emocjonalnego.
W praktyce często dosłownie schodzimy na podłogę, gdzie dzieci zwykle bawią się i czują się najlepiej. Samo Floortime jest techniką wykorzystywaną w pracy z dziećmi z różnymi problemami. Opiekun spędza z dzieckiem 20 minut dziennie “na podłodze” (na poziomie odbioru informacji przez dziecko) i nawiązuje z nim interakcje, podąża za inicjatywami dziecka i stopniowo stawiając wyzwania, uczy zasad funkcjonowania społecznego i kolejnych umiejętności związanych z myśleniem i komunikacją. Terapię Floortime prowadzą rodzice oraz terapeuci. Terapeuta nie jest nauczycielem, ale towarzyszem rodziny, konsultantem.
Podążanie za dzieckiem jest punktem wyjściowym nawiązywania relacji.
“Dlaczego powinniśmy podążać za dzieckiem? Przecież przez wiele lat specjaliści w dziedzinie edukacji głosili, że dorośli nie mogą tak po prostu pozwalać dzieciom na robienie tego, czego chcą, bo są one istotami, które kierują się instynktem, i nigdy nie przystosują się do społeczeństwa, jeśli będzie się jedynie za nimi podążać. (…) Kierujemy się zainteresowaniami dziecka, ponieważ są one przepustką do jego emocjonalnej i intelektualnej przestrzeni.”
Głównym elementem podejścia jest balansowanie pomiędzy inicjatywą dziecka a stawianiem wymagań. Z tym, że zawsze wychodzimy od inicjatywy dziecka.
“Drugim celem jest wprowadzenie dziecka do wspólnego świata. Nie chcemy tego robić na siłę. Pragniemy, aby chciało być z nami we wspólnym świecie. (…) Kiedy dziecko czerpie już przyjemność z naszego udziału w zabawach, możemy przystąpić do pomagania mu w osiągnięciu każdej z podstawowych umiejętności- budowania relacji, porozumiewania się, myślenia. (…) Głównym zadaniem wprowadzania dzieci do wspólnego świata jest pomaganie im w stawaniu się ludźmi, którzy potrafią okazywać empatię i myśleć kreatywnie, logicznie i refleksyjnie.”
Filmik przedstawia sposób pracy dr Greenspana. W spotkaniu uczestniczą rodzice i dziecko a dr Greenspan na bieżąco przekazuje im wskazówki oraz tłumaczy zachowania dziecka.
Informacje na temat metody znajdziecie w książce prof. Greenspana „Dotrzeć do dziecka z autyzmem”. Książka opisuje szczegółowo Floortime oraz cały model wspomagania osób z autyzmem – DIR.
Po dodatkowe informacje można sięgnąć do oficjalnej strony internetowej opisującej Metodę w języku angielskim www.stanleygreenspan.com.
W USA Jake Greenspan – syn prof Stanleya Greenspana – prowadzi ośrodek terapeutyczny The Floortime Center pracujący zgodnie z Modelem DIR oraz szkolący profesjonalistów. W kwietniu 2015 Jake Greenspan przyjechał na zaproszenie Fundacji Alpha do Lublina prowadząc 3-dniowe wykłady w ramach Seminarium „Floortime w pracy z osobą z zaburzeniami ze spektrum autyzmu”.
Na dzień dzisiejszy nie ma w Polsce ośrodka terapeutycznego podobnego do The Floortime Center prowadzącego terapię DIR/Floortime jako całościowe podejście. W Polsce Model DIR/Floortime jest wykorzystywany przez specjalistów, którym bliskie jest podejście rozwojowe. Terapeuci używają elementów modelu, przyjmują filozofię działania zgodną z Floortime.
Co sądzicie o terapii DIR/Floortime? Czy mogłaby być użyteczna dla Waszego dziecka?
